De jongen in de gestreepte pyjama
Inhoud, ruimte en tijd
Bruno is een Berlijnse jongen die op een dag thuiskomt en ziet dat hij met zijn gezin plots gaat verhuizen. De nieuwe plek waar hij met zijn familie gaat wonen is voor Bruno een saaie omgeving. In Berlijn had hij tenminste nog vriendjes om mee te spelen. Bruno besluit daarom om op ontdekkingsreis te gaan en nieuwe vrienden te zoeken, want vanuit zijn slaapkamerraam heeft hij gezien dat er achter het hek andere kinderen zijn. Hij ontmoet een jongetje van zijn leeftijd en ze sluiten een vriendschap. Bruno vraagt zich af waarom er zoveel mensen achter het hek zitten. De omstandigheden waarin Bruno leeft blijken behoorlijk verschillend vergeleken met die waarin zijn vriend leeft. Het verhaal speelt zich af in de Tweede Wereldoorlog. De vader van Bruno heeft zich opgewerkt naar een hoge functie in de nazipartij en verhuist, vanwege deze functie, met zijn gezin naar Oudwis, deze naam is natuurlijk gebaseerd op Auschwitz.
Thematiek en eigen perceptie
De gedachte van de schrijver om een zwaar onderwerp als de Holocaust op een laagdrempelige manier te beschrijven is goed te begrijpen. Op deze manier is het voor de lezer, die een 'luchtiger' boek over dit onderwerp wil lezen, mogelijk om inzicht te krijgen in deze zwarte bladzijde van de geschiedenis. Een nadeel van dit boek is dat de schrijver tijdens het verhaal gebruik maakt van diverse clichés. De moeder van Bruno is, net als de vader, nogal autoritair en de kampcommandant Luitenant Kotleris is volgens Bruno geen aardige man, want hij lacht nooit. Deze personages sluiten naadloos aan bij het doorsnee beeld van een nazi. De joodse man Pavel is een behulpzame, aardige man die vroeger dokter is geweest. Dit sluit wederom aan bij het rolmodel van een intellectuele joodse man. Maar het meest storende cliché vind ik het feit dat Bruno en zijn vriendje op dezelfde datum jarig zijn en daarmee exact even oud zijn. De schrijver wil hiermee een soort broederschap benadrukken tussen beide kinderen, ongeacht aan welke kant van de draad ze leven. Door op deze manier dit duidelijk te maken, wordt de schrijver overdreven moralistisch. Hiermee tast hij het realisme van het boek aan. Natuurlijk is de perceptie van een kind, het boek is immers geschreven vanuit het perspectief van een achtjarige, vaak een zwart-wit visie en daarmee zijn clichés tot op zeker hoogte acceptabel in dit boek. Toch had de schrijver gebruik kunnen maken van verhaalwendingen waarmee de zwart-witte kijk van het kind ondermijnd wordt. Deze verhaalwending had het verhaal en de goed-foutvraag meer betekenis gegeven. Een veel gehoord punt van kritiek is dat Bruno zo goed als niets weet van de Tweede Wereldoorlog, terwijl hij in nazi-Duitsland opgroeit. Persoonlijk vind ik dit niet storend. Het jongetje is drie jaar en stelt diverse vragen over wat hij meemaakt. Dit is mijns inziens ook de wijze waarop een zesjarig kind zou reageren op de oorlog. Naarmate het verhaal vordert, is het moeilijk om als lezer niet geraakt te worden door de vriendschap die beide kinderen voor elkaar ontwikkelen. Het vriendje van Bruno vertelt op een aangrijpende kinderlijke manier over het getto in Krakau en de jodendeportatie naar het concentratiekamp. Bovendien laat de ontknoping van het boek de lezer niet onberoerd. Hierdoor gaat de lezer toch nadenken over dit onderwerp. De laatste regels van boek ondermijnen echter de van het verhaal: "Natuurlijk gebeurde dit allemaal heel lang geleden en kan zoiets nu niet meer gebeuren. Niet in onze tijd." Kortom, ondanks de clichés raakt dit boek een gevoelige snaar. De jongen in de gestreepte pyjama is geschikt voor kinderen, jeugd en volwassenen, maar de lezer dient over de clichés heen te stappen. Wilt de lezer daarentegen een toegankelijker boek lezen over de Holocaust en niet meteen wegzakken in zeer dramatische verhalen, dan is dit een geschikte titel. De discussie blijft echter, doet een 'toegankelijker' boek dit onderwerp geen onrecht aan?
