Mo Yan: Veranderingen

Mo Yan is in China een gevierd auteur, maar ook buiten China geniet hij veel bekendheid. In 2012 won de schrijver de Nobelprijs voor de literatuur en in 1987 werd de film Het rode korenveld, gebaseerd op het gelijknamige boek van Yan, bekroond met de Gouden Beer. Een prijs die jaarlijks wordt uitgereikt op het filmfestival van Berlijn voor de beste speelfilm. De Zweedse Academie bekroonde Mo Yan met de Nobelprijs, omdat hij: ''Met volksverhalen verleden en heden doet versmelten". China is een land dat zich de laatste decennia terugvecht op het wereldtoneel. Het Westen uit de nodige kritiek op de strategie en politiek die de Chinese overheid hanteert. China heeft een andere opvatting als het gaat om mensenrechten, politiek en economie. China is een land dat de laatste jaren grote veranderingen heeft doorgemaakt. De ogen van de wereld zijn daarom vaak gericht op deze Aziatische reus. In Veranderingen beschrijft Mo Yan zijn levensverhaal en doet op een discrete manier verslag van de omwentelingen die in China hebben plaatsgevonden. Welke invloed de veranderingen hebben op de gewone Chinees wordt beschreven in deze autobiografische roman. 

Ook in de media wordt de auteur neergezet als een schrijver die niet direct over politiek schrijft en daarmee op zijn eigen manier de censuur omzeilt. Bij het lezen van Veranderingen is deze stijl goed te achterhalen. De staatsboerderijen worden privé-ondernemingen en twee jaar na de dood van voorzitter Mao raakt het land in volle bloei. Bij het lezen van Veranderingen krijgt de lezer de indruk dat China daadwerkelijk groeit. 'Van Weifang naar Gaomi is het iets meer dan honderd kilometer, maar de hotsende reis duurde meer dan drie uur. In 2008 duurde een treinreis van Peking naar Gaomi, een afstand van achthonderd kilometer, met de Harmonie-lijn maar een uur of vijf.' Centraal in het boek staat de invloed die het groeiende China heeft op de 'gewone' Chinees. De schrijver uit duidelijk geen directe politieke kritiek, maar schetst enkel de situatie in zijn land. De vader van de schrijver adviseert zijn zoon om bij het leger te gaan, want daar zijn goede toekomstperspectieven. Een duidelijke verwijzing naar de hiërarchische structuur in het land. Ook schrijft Yan dat de strafmaat de afgelopen jaren versoepeld is. Vreemdgaan werd in het vroegere China zwaar bestraft, iets wat volgens Yan in het huidige China minder streng veroordeeld wordt. Ook het feit dat de schrijver meerdere malen het keizerrijk aanhaalt getuigt van een minder totalitair beleid dan onder Mao, toen waren deze uitwijdingen absoluut taboe. Toch heeft Mo Yan zijn eigen manier ontwikkeld om de huidige censuur te omzeilen.

Guus Brouwer schrijft in zijn recensie: ''Er zijn tijden geweest dat je voor minder voorgoed uit het gezichtsveld verdween, maar de Partij zal de schrijver inmiddels wel hebben omarmd. Voor een charmeoffensief is een Nobelprijswinnaar altijd handig, al zal Mo Yan zich daar vast niet voor lenen.'' Hier zit zeker een kern van waarheid in, maar in het boek Veranderingen staan weinig echte kritische noten over het beleid van China. De schrijver kiest de gulden middenweg door verhalen over het volk en China te beschrijven in zijn verhaal. De omwenteling wordt op een grappige en zelfs soms sarcastische manier gebracht, maar Yan wordt nooit echt kritisch. Natuurlijk is dit moeilijk in een land waar de media nogal onderhevig is aan censuur.  Ook de Chinezen zelf praten liever niet kritisch over de kroers die China vaart. Wel treedt China de laatste decennia meer naar buiten toe . Mede daarom kan de overheid op dit moment de bevolking niet meer totalitair contoleren en is het beleid enigszins versoepeld. Mo Yan is een schrijver die daarvan handig gebruik maakt. In Veranderingen is er geen plaats voor een grote problematiek. Het platteland van China blijft enorm achter bij de stedelijke groei. De investeringen vinden slechts plaats in de grote steden. Maar de lezer kan dit alleen opmaken uit de wijze waarop Yan de indrukwekkende groei van Peking omschrijft. Daarnaast groeit het verschil tussen arm en rijk in China drastisch en verwacht China een enorme vergrijzing door de toenmalige eenkindpolitiek. De nieuwe roman van de schrijver haalt dit onderwerp aan, maar is wederom geen politiek boek. Wel beschrijft het op welke manier mensen geconfronteerd worden met dit beleid. Natuurlijk laat de overheid in China directe kritiek nooit toe. Hetgeen Mo Yan schrijft ligt binnen de mogelijkheden, maar door middel van zijn stijl is hij in staat veranderingen te beschrijven zonder te vervallen in propaganda. Toch zijn deze boeken de moeite waard om te lezen, zeker voor een Europeaan die op de hoogte is van het beleid van China. Het autobiografische Veranderingen is een opstap naar de wereldliteratuur van Mo Yan. Met deze literatuur is het mogelijk om China van binnenuit te leren kennen. Zeker in deze tijd waarin China zich een weg terugvecht op het wereldtoneel en een Europese angst heerst voor deze Aziatische reus, zijn de boeken van Mo Yan aan te raden.